cognationis N F

* * *

cognātĭo, ōnis, f. [cognatus].

Lit., blood relationship, kindred, connection by birth.

Of men.

Absol.: societas... quae nata a primo satu... serpit sensim foras, cognationibus primum, tum adfinitatibus, [p. 361] deinde amicitiis, post vicinitatibus, tum civibus, Cic. Fin. 5, 23, 65:

frater noster cognatione patruelis,

id. ib. 5, 1, 1:

ut quisque te maxime cognatione, adfinitate, necessitudine aliquā attingebat,

id. Verr. 2, 2, 10, § 27:

cognationem commemorare,

id. ib. 2, 2, 26, §

64: cognationis jura inpetrare,

Plin. Pan. 37, 3: propinqua, a near or close relationship:

cujus gloriae faveo propter propinquam cognationem,

Cic. Lig. 3, 8:

Barcina, propinquā cognatione Hannibali junctus,

Liv. 23, 41, 2; cf. id. 6, 39, 4 (infra 2); Nep. praef. 7; Suet. Ner. 3; Curt. 5, 3, 12; 6, 11, 20;

for which: artissimā cognatione alicui junctum esse,

Just. 5, 6, 4: longa or longinqua, a distant relationship:

longā quidem cognatione stirpi regiae adnexus,

Curt. 4, 1, 19:

Alexandrum etiam longinquā cognatione contingere,

id. 10, 10, 19. —

With cum:

dicere, sibi cum eo amicitiam cognationemque esse,

Cic. Verr. 2, 2, 26, § 64:

nulla tibi cum isto cognatio, nulla necessitudo,

id. ib. 2, 5, 68, § 176; cf. id. ib. 2, 4, 33, §

72: agere mecum per cognationem quae mihi secum esset,

id. Att. 12, 49, 1.—

With gen. pers.:

deorum cognationem agnoscerem non invitus ( = cum dis),

Cic. N. D. 1, 32, 91; cf.:

deorum cognatione teneri,

id. Div. 1, 30, 64:

dictatorem propinquā cognatione Licini se apud patres excusare solitum,

Liv. 6, 39, 4:

Alexandro cognatio Bubaris non Darei tantum temporibus pacem praestitit,

Just. 7, 4, 1; 12, 3, 1.—

Of animals:

equorum,

Plin. 8, 42, 64, § 157:

caprarum,

id. 8, 50, 76, § 203.—

Of plants:

arborum,

Plin. 16, 12, 23, § 61:

caeparum,

id. 19, 6, 33, § 108:

papyri cum calamis,

id. 16, 36, 64, § 157.—

Transf., concr., kindred, relations, persons, allied by descent:

homo summae potentiae et magnae cognationis,

Caes. B. G. 7, 32:

hoc commune dedecus familiae, cognationis, nominis,

Cic. Clu. 6, 16: cum tibi tota cognatio sarraco advehatur, id. ap. Quint. 8, 3, 21.—

Trop.

In gen., relationship, association, intimate or natural connection, agreement, kindred, resemblance, affinity (freq. and class.):

quibus (poëtis) est maxima cognatio cum oratoribus,

Cic. de Or. 3, 7, 27; id. Ac. 2, 36, 115:

cognatio studiorum et artium,

id. Verr. 2, 4, 37, § 81; cf.:

omnes artes... quasi cognatione quādam inter se continentur,

id. Arch. 1, 2:

numerus... nec habebat aliquam necessitudinem aut cognationem cum oratione,

id. Or. 56, 187:

numquam sibi cognationem cum praediis esse existimavit suis,

id. Sull. 20, 59:

an potest cognatio propior ulla esse quam patriae?

id. Phil. 5, 2, 6:

cum rerum naturā,

id. Div. 2, 14, 33:

rerum duarum,

subjects, Quint. 9, 2, 105:

dierum ac noctium,

Plin. 6, 33, 39, § 211:

quid in litteris proprium, quid commune, quae cum quibus cognatio,

Quint. 1, 4, 12; 1, 10, 36:

huic (napthae) magna cognatio ignium,

Plin. 2, 105, 109, § 235.—

Transf., concr., of works of art:

Pamphili cognatio et proelium ad Phliuntem ac victoria Atheniensium,

the allied commanders painted by Pamphilus, Plin. 35, 10, 36, § 76; 35, 11, 40, § 136.

brācātus, a, um, adj. [id.].

Wearing trowsers or breeches.

A gen. epithet for foreign, barbarian, effeminate:

sic existimatis eos hic sagatos bracatosque versari,

Cic. Font. 15, 33 (11, 23):

nationes,

id. Fam. 9, 15, 2:

miles,

Prop. 3 (4), 4, 17:

turba Getarum,

Ov. Tr. 4, 6, 47 Jahn:

Medi,

Pers. 3, 53.—

As a geog. designation of the land and the people beyond the Alps, = transalpinus, in distinction from togatus (q. v.):

Gallia Bracata, afterwards called Gallia Narbonensis,

Mel. 2, 5, 1; Plin. 3, 4, 5, § 31; cf.:

bracatis et Transalpinis nationibus,

Cic. Fam. 9, 15, 2.—Hence, sarcastically:

O bracatae cognationis dedecus (kindr. with the people of Gallia Bracata, through his maternal grandfather, Calventius),

Cic. Pis. 23, 53: bracatorum pueri, boys from Gallia Narbonensis, Juv. 8, 234.—

In gen., wearing broad garments:

Satarchae totum bracati corpus,

Mel. 2, 1, 10.

ĕt, conj. [Sanscr. ati, beyond; Gr. eti, besides, yet; Lat. et-iam, at-avus], serves to connect, in the most general manner, single words or entire sentences, and.

In gen.: qui illius impudentiam norat et duritudinem, Cato ap. Gell. 17, 2, 20: te sale nata precor, Venus et genetrix patris nostri, Enn. ap. Non. 378, 16 (Ann. v. 53 ed. Vahlen): blande et docte percontat, Naev. ap. Non. 474, 7:

ut, quoad possem et liceret, a senis latere numquam discederem,

Cic. Lael. 1, 1:

de quo praeclare et multa praecipiuntur,

id. Or. 21, 70:

qui filium consularem clarum virum et magnis rebus gestis amisit,

id. Fam. 4, 6; cf.:

major (frater) et qui prius imperitarat,

Liv. 21, 31:

haec pueris et mulierculis et servis et servorum simillimis liberis esse grata,

Cic. Off. 2, 16, 57 et saep.:

salicta locis aquosis, humectis, umbrosis, propter amnes ibi seri oportet. Et id videto, uti, etc.,

Cato, R. R. 9:

optime vero, frater: et fleri sic decet,

Cic. Leg. 2, 3 fin.:

qua de re est igitur inter summos viros major dissensio? Et omitto illa, quae relicta jam videntur,

id. Ac. 2, 42 et saep.

In partic.

To subjoin a word or phrase which more accurately defines or more briefly comprehends what goes before, and indeed, and moreover, and that too:

te enim jam appello, et ea voce, ut me exaudire possis,

Cic. Mil. 25, 67:

at laudat, et saepe, virtutem,

id. Tusc. 3, 20, 48; cf.:

id, et facile, effici posse,

Nep. Milt. 3, 4:

errabas, Verres, et vehementer errabas,

Cic. Verr. 2, 5, 46, § 121;

so with a repetition of the same word: hostis et hostis,

id. ib. 2, 2, 21, §

51: tenetur, judices, et manifeste tenetur,

id. ib. 2, 3, 65, § 152; id. Cat. 3, 10; id. Deiot. 3; id. Mil. 23, 61 al.; Liv. 26, 13; Sen. de Clem. 15 et saep.:

haec nostra ut exigua et minima contemnimus,

Cic. Ac. 2, 41, 127; cf. id. ib. 2, 10, 32:

nulla enim nobis societas cum tyrannis, et potius summa distractio est,

id. Off. 3, 6, 32; cf.: cur eo non estis contenti? et cur id potius contenditis, quod? [p. 661] etc., id. Ac. 2, 17, 74:

si te ipse et tuas cogitationes et studia perspexeris,

id. Fin. 2, 21, 69:

omitto illa, quae relicta jam videntur, et Herillum, qui in cognitione et scientia summum bonum ponit,

id. Ac. 2, 42:

Romani, quibus Poeni et Hannibal in cervicibus erat,

Just. 29, 3, 7:

studiose ab his siderum magnitudines, intervalla, cursus anquirebantur et cuncta caelestia,

Cic. Tusc. 5, 4, 10:

valde a Xenocrate et Aristotele et ab illa Platonis familia discreparet,

id. Leg. 1, 21, 55 et saep.:

et appetendi et refugiendi et omnino rerum gerendarum initia proficiscuntur aut a voluptate aut a dolore,

Cic. Fin. 1, 12, 42. —

To connect things similar or dissimilar after the words aeque, par, idem, similis, alius, etc. (more commonly atque, v. atque, I. 2.), as, than, and:

nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus,

Cic. Fin. 1, 20, 67, v. aeque:

omnia fuisse in Themistocle paria et in Coriolano,

Cic. Brut. 11, 43; cf.:

nunc tu mihi es germanus pariter corpore et animo,

Ter. Ad. 5, 8, 34:

Clodius eadem hora Interamnae fuerat et Romae,

Cic. Mil. 17 fin.; cf. Sall. C. 58, 11:

haec eodem tempore Caesari referebantur, et legati veniebant, etc.,

Caes. B. G. 1, 37, 1:

similem sibi videri vitam hominum et mercatum eum, qui, etc.,

Cic. Tusc. 5, 3, 9; cf.:

neu simili forma et quom, etc.,

Lucr. 2, 416 and 420:

nec ratione alia, et cum,

id. 1, 280:

non enim alia causa est aequitatis in uno servo et in pluribus,

than, Cic. Caecin. 20, 57; id. Off. 2, 18; id. de Or. 3, 18, 66; id. Cael. 28 fin.; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 3:

aliter doctos (loqui) et indoctos?

Cic. Fin. 5, 29 fin. —

To connect two immediately successive points of time (only in poets and historians, esp. since the Aug. per.; cf. atque, II. C.), often to be rendered in English by when, and then: advenit, et navibu' complevit litora, Poeta ap. Cic. Div. 1, 31 fin.:

dixit, et extemplo... sensit medios delapsus in hostes,

Verg. A. 2, 376:

dixit (dixerat), et,

id. ib. 1, 402; 2, 705; 3, 258; Val. Fl. 1, 569; Stat. Th. 2, 120 al.; cf.:

nec plura effatus et,

Verg. A. 8, 443:

sic fatus et,

Stat. Th. 12, 773:

nec longum tempus et ingens exiit arbos,

Verg. G. 2, 80; cf. Stat. Th. 7, 300; Plin. Ep. 5, 14, 8; Tac. H. 2, 95:

vix prima inceperat aestas, Et pater Anchises dare fatis vela jubebat,

Verg. A. 3, 9; so,

vix... et,

id. ib. 5, 858; 6, 498; Stat. Th. 2, 293; cf.:

vixdum... et,

Liv. 43, 4, 10; cf.

also: simul haec effatur, et, etc.,

Luc. 6, 246.—

After an imperative, to subjoin the consequence of an action ( poet. and in postAug. prose), and then:

dic quibus in terris, et eris mihi magnus Apollo,

Verg. E. 3, 104; Ov. Am. 2, 14, 44; Phaedr. 3, 5, 7; Luc. 4, 487; 2, 515; Sen. de Clem. 1, 16; Plin. Pan. 43, 3; 45, 6: sit mihi, quod nunc est, etiam minus;

et mihi vivam Quod superest aevi,

Hor. Ep. 1, 18, 107.—

To subjoin the minor proposition (assumptio or propositio minor) in a syllogism, now, but (cf. atque, II.):

eorum, qui videntur, alia vera sunt, alia falsa: et quod falsum, id percipi non potest: nullum igitur est, etc.,

Cic. Ac. 2, 13, 40; id. Tusc. 3, 4, 9; 5, 17; id. N. D. 3, 13, 33 al.—

With an accessory affirmative notion, and in fact, and indeed, and truly, and so:

multa me sollicitant... et sexcenta sunt, Cic. Att! 2, 19: et sunt illa sapientis,

id. Tusc. 3, 8 fin.; id. Leg. 2, 3, 7:

et erat, ut retuli, clementior,

Tac. A. 2, 57: jam pridem a me illos abducere Thestylis orat;

Et faciet, quoniam sordent tibi munera nostra,

Verg. E. 2, 44 et saep.:

estne ille noster Parmeno? et certe ipsus est,

Ter. Eun. 5, 6, 4;

with certe,

id. Ad. 1, 1, 53;

with hercle,

Cic. Brut. 72; id. Fin. 2, 8; id. Fam. 2, 18, 2.—

To subjoin an emphatic question or exclamation:

et sunt qui de via Appia querantur, taceant de curia?

Cic. Mil. 33, 91; id. Sest. 39, 80; id. Clu. 40, 111; id. Phil. 1, 8 et saep.; Verg. G. 2, 433; id. A. 1, 48; Ov. M. 13, 338 al.:

et his tot criminibus testimoniisque convictus in eorum tabella spem sibi aliquam proponit, etc.,

Cic. Verr. 2, 5, 16 fin.; id. Mil. 12 fin.; Plin. Pan. 28, 6; Flor. 4, 2, 89.—Esp. with quisquam:

et quisquam dubitabit quin, etc.,

Cic. de Imp. Pomp. 14, 42 Matthiae; Ov. Am. 3, 8, 1 al.—

To connect an idea as either homogeneous or complementary to that which precedes, and so too, and also, and moreover, and at the same time; too, also, likewise (hence, often in Liv., Curt., and late Lat., rarely in Cic., = etiam; cf. Anton. Stud. pp. 26-69;

Krebs, Antibarb. p. 420): Terentia te maxime diligit salutemque tibi plurimam ascribit, et Tulliola, deliciae nostrae,

Cic. Att. 1, 5 fin.: Ge. Salvus sis. Di. Et tu salve, Plaut. Stich. 2, 1, 44; id. Trin. 1, 2, 11; id. Mil. 4, 8, 42; Ter. Hec. 1, 2, 122;

for which: salve et tu,

Plaut. Most. 3, 1, 42; v. the foll.:

haec ipsa mihi sunt voluptati: et erant illa Torquatis,

Cic. Fin. 1, 7, 25:

ubi tunc eras? Romae. Verum quid ad rem? et alii multi,

id. Rosc. Am. 33, 92; cf.

ib. § 94: et illud videndum quanto magis homines mala fugiant,

id. Part. 26:

et mihi sunt vires, et mihi facta tuba'st!

Tib. 2, 6, 10; cf. Ov. Tr. 1, 3, 83:

nihil verius. Probe et ille,

Cic. Tusc. 4, 34, 73; so,

et ille,

id. ib. 3, 13 fin.:

et ipse,

id. Caecin. 20 fin.; so id. de Or. 1, 46, 202; Liv. 1, 12; 6, 3; 41, 24 et saep.; cf.:

simul et ille,

Cic. Clu. 4, 10; 17, 48; 57, 155; id. Verr. 2, 5, 1:

simul et iste,

id. ib. 2, 1, 41; Sall. J. 20, 1 et saep.:

et nunc ego amore pereo,

Plaut. Poen. 1, 1, 14; so,

et nunc,

id. Curc. 4, 2, 7; Cic. Leg. 2, 16, 40; id. Fam. 13, 54, 2; Caes. B. G. 6, 13 fin.;

for which: nunc et,

Hor. C. 1, 4, 11; cf.:

nonnumquam et,

Caes. B. G. 1, 15, 3:

sunt et,

Cic. Top. 6; Verg. A. 9, 136:

meruit et,

Suet. Caes. 3 et saep.:

quoniam formam cepi hujus in me et statum, Decet et facta moresque hujus habere me similes item,

Plaut. Am. 1, 1, 111:

nam et qui parat pecus, necesse est constituat numerum, etc.,

Varr. R. R. 2, 1, 24: so,

nam et,

Cic. Leg. 1, 11; 2, 25, 63; id. de Or. 1, 25; id. Off. 1, 40, 142; Liv. 6, 19 al.; cf.:

at et,

Cic. Tusc. 3, 3:

sed et,

id. Att. 5, 10 fin.; Quint. 10, 1, 107;

and with a preceding non modo or non solum (post-Aug.),

Tac. G. 15, 35; id. A. 14, 39; Suet. Aug. 89 et saep.; cf.:

et... non = ne... quidem, ego vero et in ipsa suffocatione non desii, etc.,

Sen. Ep. 54, 3:

ergo et,

Cic. Fin. 3, 8, 27; id. Leg. 1, 12, 33; id. Div. 1, 50, 114:

itaque et,

id. Tusc. 3, 26, 63 et saep.—

When repeated, et... et, it serves, like the Gr. kai... kai or te kai, to connect two ideas partitively, both... and, as well... as, not only... but also:

hoc etiam ad malum accersebatur malum, Et discipulus et magister perhibebantur improbi,

Plaut. Bacch. 3, 3, 23; 4, 8, 45:

et audax et malus,

id. ib. 4, 9, 25:

eloquere utrumque nobis, et quid tibi est, et quid velis nostram operam,

id. Cist. 1, 1, 59:

ut et severitas adhibeatur et contumelia repellatur,

Cic. Off. 1, 38, 137:

dimitto (puerum), et ut a magistris ne abducam et quod mater discedit,

id. Q. Fr. 3, 9 fin.:

non et legatum argentum est et non est legata numerata pecunia,

id. Top. 13 et saep. More than twice:

quo facilius et hujus hominis innocentissimi miserias et illorum audaciam cognoscere possitis et rei publicae calamitatem,

Cic. Rosc. Am. 5 fin.;

so three times,

id. Att. 12, 4, 2; id. Q. Fr. 3, 9 fin. et saep.;

six times,

Cic. Fam. 13, 25;

ten times,

id. de Or. 1, 20, 90.—With a subordinate que or atque:

nam et semper me coluit diligentissimeque observavit et a studiis nostris non abhorret,

Cic. Fam. 13, 22;

with atque,

id. de Or. 1, 21, 95.—Et... que are sometimes used for et... et (rarely in Cic.;

freq. in Liv. and post-Aug. writers): quis est quin intellegat et eos inmemores fuisse, nosque honestate duci?

Cic. Fin. 5, 22, 64; id. Brut. 88, 302:

id et singulis universisque semper honori fuisse,

Liv. 4, 2; 5, 46 fin.; 24, 2 fin.; 32, 32 fin.; Tac. Agr. 2 fin.; Suet. Ner. 33 al.—Sometimes the second et subjoins a more weighty assertion; in which case et... et = cum... tum, not only... but also:

homo et in aliis causis exercitatus et in hac multum et saepe versatus,

Cic. Quint. 1, 3; id. Fat. 1, 2; id. de Or. 1, 9, 38; id. Off. 2, 11, 38.—

Et... neque or neque... et, when one clause is a negative (but et... et non, et non... et, when only one word is negatived):

ego vero et exspectabo ea quae polliceris neque exigam, nisi tuo commodo,

Cic. Brut. 4 fin.:

ego si et Silius is fuerit, quem tu putas nec Drusus facilem se praebuerit, Damasippum velim aggrediare,

id. Att. 12, 33:

cui quidem ita sunt Stoici assensi, ut et, quicquid honestum esset, id utile esse censerent, nec utile quicquam, quod non honestum,

id. Off. 3, 3, 11: pueris nobis Cn. Aufidius praetorius et in senatu sententiam dicebat nec amicis deliberantibus deerat et Graecam scribebat historiam et videbat in litteris, id. Tusc. 5, 38 fin.:

quia et consul aberat... nec, etc.,

Liv. 22, 8 et saep.:

nec miror et gaudeo,

Cic. Fam. 10, 1 fin.:

nam nec in eo jus cognationis servavit, cui ademit regnum, et eum, cui dedit, etc.,

Just. 8, 6 fin.:

id et nobis erit perjucundum et tibi non sane devium,

Cic. Att. 2, 4 fin.:

locus is melior, quem et non coquit sol et tangit ros,

Varr. R. R. 3, 14.—

Rarely neque... et = non quidem... sed: amicitias neque facile admisit et constantissime retinuit,

Suet. Aug. 66.—

Less freq., tum... et, et... tum, in the same sense:

omnis ejus oratio tum in virtute laudanda et in hominibus ad virtutis studium cohortandis consumebatur,

Cic. Ac. 1, 4, 16:

et in ceteris eloquentiae partibus, tum maxime in celeritate et continuatione verborum adhaerescens, etc.,

id. Brut. 93, 320. See Hand Turs. II. pp. 467-540.

fămĭlĭa, ae (with pater, mater, filius, and filia, the class. gen. sing. is usually in the archaic form familias; familiae also occurs, v. infra; gen.:

familiai,

Plaut. Am. 1, 1, 203; with the plur. of these words both the sing. and plur. of familia are used:

patres familias, etc.,

Cic. Rosc. Am. 15, 43; id. Verr. 2, 3, 51, § 120 al.:

patres familiarum,

Cic. Att. 7, 14, 2; Sall. C. 43, 2; 51, 9, v. infra II. A. b.—On the form patribus familiis for familiae, patrum familiarum, etc., Cic. Verr. 2, 3, 79, § 183; id. Rosc. Am. 16, 48, v. Neue, Formenl. 1, p. 7), f. [famulus], the slaves in a household, a household establishment, family servants, domestics (not = family, i. e. wife and children, domus, or mei, tui, sui, etc., but v. II. A. 3 infra):

nescio quid male factum a nostra hic familia est... ita senex talos elidi jussit conservis meis,

Plaut. Mil. 2, 2, 11; 17; id. Trin. 2, 1, 28; id. Am. 4, 3, 10:

neque enim dubium est, quin, si ad rem judicandum verbo ducimur, non re, familiam intelligamus, quae constet ex servis pluribus, quin unus homo familia non sit: verbum certe hoc non modo postulat, sed etiam cogit,

Cic. Caecin. 19, 55; cf. Dig. 50, 16, 40, § 3; App. Mag. p. 304:

vilicus familiam exerceat,

Cato, R. R. 5, 2:

familiae male ne sit,

id. ib.:

te familiae interdicere, ut uni dicto audiens esset,

Cic. Rep. 1, 39:

qui emeret eam familiam a Catone,

id. Q. Fr. 2, 6, 5:

cum insimularetur familia societatis ejus,

id. Brut. 22, 85:

conjugum et liberorum et familiarum suarum causa,

id. N. D. 2, 63, 157:

Petreius armat familiam,

Caes. B. C. 1, 75, 2: alienae se familiae venali immiscuisse, Quint. 7, 2, 26:

Aesopus domino solus cum esset familia,

formed the entire establishment, Phaedr. 3, 19, 1.—Of the serfs belonging to a temple:

illi Larini in Martis familia numerantur,

Cic. Clu. 15, 43; cf. of the serfs, vassals of Orgetorix:

die constituta causae dictionis Orgetorix ad judicium omnem suam familiam, ad hominum milia decem undique coëgit,

Caes. B. G. 1, 4, 2.

Transf.

With the idea of house predominating.

In gen., a house and all belonging to it, a family estate, family property, fortune: familiae appellatio varie accepta est: nam et in res et in personas deducitur;

in res, ut puta in lege XII. tab. his verbis: AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO,

Dig. 50, 16, 195; so,

SI AGNATVS NEC ESCIT, GENTILIS FAMILIAM NANCITOR, Fragm. XII. Tab. in Collat. Legg. Mosaic. et Roman. tit. 16, § 4 (cf. agnatus): idcirco qui, quibus verbis erctum cieri oporteat, nesciat, idem erciscundae familiae causam agere non possit,

Cic. de Or. 1, 56, 237; so,

arbitrum familiae erciscundae postulavit,

id. Caecin. 7, 19; cf.:

familiae erciscundae,

Dig. 10, tit. 2:

decem dierum vix mihi est familia,

means of support, Ter. Heaut. 5, 1, 36 Ruhnk.—

Paterfamilias, materfamilias, etc., or paterfamiliae, materfamiliae, filiusfamilias, etc. (also written separately: pater familiae, mater familiae, etc.), the master of a house in respect to ownership, the proprietor of an estate, head of a family; the mistress of a house, matron; a son or daughter under the father's power, a minor: paterfamilias appellatur, qui in domo dominium habet, recteque hoc nomine appellatur, quamvis filium non habeat;

non enim solam personam ejus, sed et jus demonstramus. Denique et pupillum patremfamilias appellamus,

Dig. 50, 16, 195; cf. Sandars ad Just. Inst. 1, 8 prooem.—

Form familias:

paterfamilias ubi ad villam venit,

Cato, R. R. 2, 1:

paterfamilias,

Cic. Quint. 3, 11; id. Fragm. ap. Non. 497, 19 (Rep. 5, 3 ed. Mos.); Sen. Ben. 4, 27 fin.; Nep. Att. 4; 13 al.; cf., in gen., of a plain, ordinary citizen:

sicut unus paterfamilias his de rebus loquor,

id. de Or. 1, 29, 132; 1, 34, 159.—In plur.:

patresfamilias, qui liberos habent, etc.,

Cic. Rosc. Am. 15, 43; 16, 48; id. Verr. 2, 3, 79, § 183 al.:

(Demaratus) cum de matrefamilias Tarquiniensi duo filios procreavisset,

Cic. Rep. 2, 19:

materfamilias,

id. Cael. 13, 32: id. Top. 3, 14; Dig. 50, 16, 46 al.—In plur.:

uxoris duae formae: una matrumfamilias, etc.,

Cic. Top. 3, 14; id. Fam. 5, 10, 1; id. Verr. 2, 1, 24, § 62 al.—

In an inverted order: familias matres,

Arn. 4, 152:

illum filium familias patre parco ac tenaci habere tuis copiis devinctum non potes,

Cic. Cael. 15, 36:

filiusfamilias,

Dig. 14, 6, 1 sq. al.:

tu filiafamilias locupletibus filiis ultro contulisti,

Sen. Cons. ad Helv. 14.—

Form familiae:

ex Amerina disciplina patrisfamiliae rusticani,

Cic. Rosc. Am. 41, 120; so,

pater familiae,

Caes. B. G. 6, 19, 3; Liv. 1, 45, 4; Sen. Ep. 47 med.; Tac. Or. 22 al.: familiae mater, Enn. ap. Fest. p. 258 Müll.—In plur.:

pauci milites patresque familiae,

Caes. B. C. 2, 44, 1; Gracch. ap. Charis. p. 83 P.: Liv. 5, 30 fin.:

matrem familiae tuam purpureum amiculum habere non sines?

Liv. 34, 7, 3:

mater familiae,

id. 39, 53, 3; Tert. Verg. Vel. 11.— In plur.: matresfamiliae, Varr. ap. Charis. p. 83 P.; Caes. B. G. 1, 50, 4; 7, 26, 3; 7, 47, 5; id. B. C. 2, 4, 3.—

In gen. plur.: civium Romanorum quidam sunt patresfamiliarum, alii filiifamiliarum, quaedam matresfamiliarum, quaedam filiaefamiliarum. Patresfamiliarum sunt, qui sunt suae potestatis, sive puberes sive impuberes;

simili modo matresfamiliarum, filii vero et filiaefamiliarum, qui sunt in aliena potestate,

Dig. 1, 6, 4: patresfamiliarum, Sisenn. ap. Varr. L. L. 8, § 73 Müll.; Suet. Calig. 26 fin.:

matresfamiliarum,

Sall. C. 51, 9:

filiifamiliarum,

id. ib. 43, 2; Tac. A. 3, 8; 11, 13:

filiaefamiliarum,

Dig. 14, 6, 9, § 2:

patrumfamiliarum,

ib. 50, 16, 195.—

In respect to relationship, a family, as part of a gens:

addere nostrae lepidam famam familiae,

Plaut. Trin. 2, 2, 98:

sororem despondere in fortem familiam,

id. ib. 5, 2, 9: item appellatur familia plurium personarum, quae ab ejusdem ultimi genitoris sanguine proficiscuntur, sicuti dicimus familiam Juliam. Mulier autem familiae [p. 724] suae et caput et finis est, Dig. 50, 16, 195 fin.:

qua in familia laus aliqua forte floruerit, hanc fere, qui sunt ejusdem stirpis, cupidissime persequuntur,

Cic. Rab. Post. 1, 2: EX EA FAMILIA... IN EAM FAMILIAM, Fragm. XII. Tab. ap. Dig. 50, 16, 195:

commune dedecus familiae, cognationis, nominis,

Cic. Clu. 6, 16:

Laeliorum et Muciorum familiae,

id. Brut. 72, 252; id. Off. 2, 12 fin.:

nobilissima in familia natus,

id. Rep. 1, 19:

ex familia vetere et illustri,

id. Mur. 8, 17:

primus in eam familiam attulit consulatum,

id. Phil. 9, 2, 4:

hospes familiae vestrae,

id. Lael. 11, 37:

Sulla gentis patriciae nobilis fuit, familia prope jam exstincta majorum ignavia,

Sall. J. 95, 3 et saep.—

Transf.:

libros, qui falso viderentur inscripti, tamquam subditicios, summovere familiā, permiserunt sibi,

Quint. 1, 4, 3.—

In gen., a family, the members of a household, = domus (rare):

salutem dicit Toxilo Timarchides et familiae omni,

Plaut. Pers. 4, 3, 32:

si haec non nubat, fame familia pereat,

id. Cist. 1, 1, 46:

ne pateretur Philippi domus et familiae inimicissimos stirpem interimere,

Nep. Eum. 6, 3.—

A company, sect, school, troop (rare but class.):

cum universi in te impetum fecissent, tum singulae familiae litem tibi intenderent,

Cic. de Or. 1, 10 42:

familia tota Peripateticorum,

id. Div. 2, 1, 3; cf.:

Aristoteles, Xenocrates, tota illa familia,

id. Fin. 4, 18, 49:

familiae dissentientes inter se,

id. de Or. 3, 16, 21:

familia gladiatorum... familia Fausti,

id. Sull. 19, 54:

lanistarum,

Suet. Aug. 42: tironum, a company of young soldiers, Cod. Th. 10, 1; Amm. 20, 4 med.—A troop or company of players, Plaut. Men. prol. 74.—

Ducere familiam, in gen., to lead a company, i. e. to be at the head, be the first:

Lucius quidem, frater ejus, familiam ducit,

Cic. Phil. 5, 11, 30; cf.:

accedit etiam, quod familiam ducit in jure civili, singularis memoria summa scientia,

id. Fam. 7, 5, 3:

gravissima illa vestra sententia, quae familiam ducit,

id. Fin. 4, 16, 45.

grădus, ūs (archaic gen. sing. graduis, Varr. ap. Non. 494, 17; dat. gradu, Lucil. ap. Fest. s. v. remeligines, p. 276 Müll.), m. [kindr. with Sanscr. kram, to go; v. gradior], a step, pace (cf.: gressus, passus, incessus).

Lit.:

ad hanc conversionem, quae pedibus et gradu non egeret, ingrediendi membra non dedit,

Cic. Univ. 6: quaenam vox ex te resonans meo gradu remoram facit? Lucil. l. l.: gradum proferre pedum, Enn. ap. Fest. S. V. PEDUM, p. 249, a Müll. (Trag. v. 248 Vahl.): quo nunc incerta re atque inorata gradum Regredere conare? id. ap. Non. 166, 23 (Trag. v. 12 Vahl.):

gradum facere,

Cic. de Or. 2, 61, 249:

tollere gradum,

Plaut. Bacch. 3, 6, 6:

ad forum suspenso gradu placide ire perrexi,

Ter. Phorm. 5, 6, 27:

quieto et placido gradu sequi,

Phaedr. 2, 7, 6; cf.

, on the contrary: celeri gradu Eunt uterque,

Plaut. Trin. 3, 1, 22:

ut tu es gradibus grandibus,

id. Ep. 1, 1, 11:

citato gradu in hostem ducere,

Liv. 28, 14, 17:

concito gradu properare,

Phaedr. 3, 2, 11:

gradum celerare,

to hasten, Verg. A. 4, 641: so,

corripere,

Hor. C. 1, 3, 33:

addere,

Liv. 26, 9, 5:

sistere,

Verg. A. 6, 465:

sustinere,

Ov. F. 6, 398:

revocare,

Verg. A. 6, 128:

referre,

Ov. F. 5, 502:

vertere,

Stat. Th. 8, 138 et saep.:

peditum aciem instructam pleno gradu in hostem inducit,

at full pace, at a quick step, Liv. 4, 32, 10; 34, 15, 3; 34, 16, 2; cf.: militari gradu viginti milia passuum horis quinque dumtaxat aestivis conficienda sunt;

pleno autem gradu, qui citatior est, totidem horis XXIV. milia peragenda sunt,

Veg. 1, 9:

modico gradu,

Liv. 30, 5, 3: presso gradu, = badên, with measured step, a moderate pace, id. 28, 14, 14:

citato gradu,

id. 28, 14, 17; Trebon. ap. Cic. Fam. 12, 16, 2: non gradu, sed praecipiti cursu a virtute descitum, ad vitia transcursum, step by step, = gradatim, Vell. 2, 1, 1:

per gradus,

Ov. M. 2, 354.—

Trop., a step, stage, degree:

quem mortis timuit gradum,

pace, approach, Hor. C. 1, 3, 17:

hunc quasi gradum quendam atque aditum ad cetera factum intelligitis,

Cic. Agr. 2, 15, 38; cf.:

itaque majoribus nostris in Africam ex hac provincia gradus imperii factus est,

id. Verr. 2, 2, 1, § 3; Quint. 3, 6, 8; so,

Crassus Licinius nec consul nec praetor ante fuerat, quam censor est factus: ex aedilitate gradum censuram fecit,

Liv. 27, 6, 17; 6, 35, 2 Drak.:

hunc gradum mei reditus esse, quod mulieres revertissent,

a step towards my return, Cic. Att. 7, 23, 2; cf. Liv. 6, 42, 2:

notitiam primosque gradus vicinia fecit: Tempore crevit amor,

Ov. M. 4, 59; cf. Prop. 1, 13, 8:

cum consuleretur, quid sentiret, Non possum, inquit, tibi dicere: nescio enim quid de gradu faciat: tamquam de essedario interrogaretur,

i. e. of the Peripatetics, Sen. Ep. 29:

etsi spondeus, quod est e longis duabus, hebetior videtur et tardior, habet tamen stabilem quendam et non expertem dignitatis gradum,

pace, Cic. Or. 64, 216.

Transf.

In milit. and gladiator's lang., station, position, ground taken by a combatant:

obnisos vos (velim) stabili gradu impetum hostium excipere,

Liv. 6, 12, 8; cf. Tac. H. 2, 35:

de gradu libero ac stabili conari,

Liv. 34, 39, 3:

in suo quisque gradu obnixi, urgentes scutis, sine respiratione ac respectu pugnabant,

id. 8, 38, 11:

inque gradu stetimus, certi non cedere,

Ov. M. 9, 43:

hostes gradu demoti,

Liv. 6, 32, 8 Drak. N. cr.; for which:

turbare ac statu movere,

id. 30, 18, 4.—

Trop., a firm position or stand:

corda virum mansere gradu,

i. e. firm, steadfast, Sil. 16, 21:

fortis et constantis est, non perturbari in rebus asperis, nec tumultuantem de gradu deici, ut dicitur,

to let one's self be disconcerted, Cic. Off. 1, 23, 80; cf.:

dejectus de gradu,

id. Att. 16, 15, 3: motus gradu, Sen. Const. Sap. 19:

gradu depulsus,

Nep. Them. 5, 1; cf.:

nam si gradum, si caritatem filii apud te haberem,

Liv. 40, 9, 3.—

That on which one steps, a step or round of a ladder, a stair.

Lit. (usu. in plur.): quemadmodum scalarum gradus si alios tollas, alios incidas, etc., Caecin. ap. Cic. Fam. 6, 7, 3:

haerent parietibus scalae, postesque sub ipsos Nituntur gradibus,

Verg. A. 2, 443:

gradus templorum,

Cic. Att. 4, 1, 5:

gradus ejusdem templi tollebantur,

id. Sest. 15, 34; cf.:

aerea cui (templo) gradibus surgebant limina,

Verg. A. 1, 448; Vell. 2, 3, 1:

pro Palatii gradibus,

Suet. Ner. 8; id. Vit. 15:

praeceps per gradus ire,

id. Calig. 35:

si gradibus trepidatur ab imis,

Juv. 3, 200.—

Sing.:

cum dextro pede primus gradus ascenditur,

Vitr. 3, 3.—

Transf., of things that rise by steps.

In hair-dressing, a braid of hair:

caput in gradus atque anulos comptum,

Quint. 12, 10, 47:

comam in gradus frangere,

id. 1, 6, 44; cf.:

coma in gradus formata,

Suet. Ner. 51.—

In econom. lang., a spit or such a depth of earth as can be dug at once with the spade, Col. 3, 13, 19; 4, 1, 3.—

In math., a degree of a circle, Manil. 1, 579.—

In veterin. lang., a wrinkle on the roof of a horse's mouth, Veg. Vet. 1, 2; 32; 4, 2.—

Trop., a step, degree in tones, in age, relationship, rank, etc. (equally common in sing. and plur.):

ille princeps variabit et mutabit, omnes sonorum tum intendens tum remittens persequetur gradus,

Cic. Or. 18, 59; cf. id. de Or. 3, 61, 227:

ab ima ad summam (vocem) ac retro multi sunt gradus,

Quint. 11, 3, 15; cf. Vulg. Psa. 119 Tit. et saep.:

Paulatim gradus aetatis scandere adultae,

Lucr. 2, 1123; cf.:

quod tanta penuria est in omni vel honoris vel aetatis gradu, ut, etc.,

Cic. Fam. 3, 11, 3; so,

aetatis,

Vell. 2, 36, 2; Quint. 3, 7, 15; Suet. Aug. 79; id. Tit. 3 al.:

unus gradus et una progenies,

Lact. 2, 10, 10:

nostri quoque sanguinis auctor Juppiter est, totidemque gradus distamus ab illo,

Ov. M. 13, 143; cf.:

a matre Magnum Pompeium artissimo contingebat gradu,

Suet. Aug. 4; id. Ner. 2:

qui (populus) te tam mature ad summum imperium per omnes honorum gradus extulit,

Cic. Cat. 1, 11, 28:

gradus dignitatis,

id. Rep. 1, 27; cf. id. ib. 1, 27 fin.—Sing.:

ex tam alto dignitatis gradu,

Cic. Lael. 3, 12 fin.:

gradus altior, altissimus, amplissimus, dignitatis,

id. Clu. 55, 150; id. Phil. 1, 6, 14; id. Mur. 14, 30; cf. also id. ib. 27, 55:

summum in praefectura florentissima gradum tenere et dignitatis et gratiae,

id. Planc. 13, 32:

a senatorio gradu longe abesse,

id. de Imp. Pomp. 21, 61; cf.:

ascendens gradibus magistratuum,

id. Brut. 81, 281.—Without gen.:

etenim quis est civis praesertim hoc gradu, quo me vos esse voluistis, tam oblitus beneficii vestri, etc.,

id. Phil. 6, 7, 18; id. Ac. 2, 2, 6:

omni gradu amplissimo dignissimus,

id. Fam. 6, 10, 2:

gradus officiorum,

id. Off. 1, 45, 160:

temporum servantur gradus,

id. Part. 4, 12: cf.:

non iidem erunt necessitudinum gradus qui temporum,

id. Off. 1, 18, 59:

gradus cognationis,

Dig. 38, 10, 1 sqq.:

v. de gradibus,

Paul. Sent. 4, 11, 1 -8:

agnationis,

Gai. Inst. 3, 10, 11:

si plures eodem gradu sint agnati,

Ulp. Fragm. 26, 5: cognati ex transverso gradu usque ad quartum gradum, i. e. collateral kindred (opp. parentes et liberi), id. ib. 5, 6:

gradus plures sunt societatis hominum,

id. ib. 1, 17, 53:

peccatorum gradus,

id. Verr. 2, 3, 74, § 172:

oratorum aetates et gradus,

id. Brut. 32, 122; cf.:

gradus et dissimilitudines Atticorum,

id. ib. 82, 285:

accendendi judicis plures sunt gradus,

Quint. 11, 3, 166; 6, 4, 67: nec gradus est ultra Fabios cognominis ullus;

Illa domus meritis Maxima dicta suis,

Ov. F. 1, 605:

si ita esset, quid opus erat te gradatim istuc pervenire?... A beatis ad virtutem, a virtute ad rationem video te venisse gradibus,

Cic. N. D. 1, 32, 89; cf.:

omnes gradus virtutis implere,

Lact. 5, 14, 18; and:

hi plerumque gradus,

Juv. 11, 46.

hŏnōrārĭus, a, um, adj. [honor], of or relating to honor, done for the sake of conferring honor, honorary.

In gen.

Adj. (class.): cum essem in provincia legatus, quamplures ad praetores et consules vinum honorarium dabant: numquam accepi, ne privatus quidem, Cato ap. Isid. Orig. 20, 3:

frumentum,

Cic. Pis. 35, 86:

tumulus,

i. e. a cenotaph, Suet. Claud. 1: arbiter, i. e. one chosen out of respect by the parties themselves (opp. to one chosen by the judge), Cic. Tusc. 5, 41, 120; id. Fat. 17, 39; cf.

arbitria (opp. judicia legitima),

id. Rosc. Com. 5, 15: opera (opp. severitas judicis), id. Caecin. 2, 6:

tutor,

Dig. 23, 2, 61; 26, 7, 3: VACCA, i. e. an honorary offering (opp. to a sin-offering), Inscr. ap. Marin. Fratr. Arv. 32; 36;

41: ludi,

i. e. given by the magistrates to the people, Suet. Aug. 32; cf. Paul. ex Fest. p. 102 Müll.:

munus,

a post of honor, Gell. 16, 13, 6:

codicilli,

honorary letters-palent, Cod. Theod. 6, 22; Cod. Just. 3, 24, 3:

docere debitum est, delectare honorarium, permovere necessarium,

is done out of respect for the audience, voluntarily, Cic. Opt. Gen. 1, 3:

curatores honorarii, qui a praetore constituuntur,

Ulp. Fragm. 12, 1; cf. § 3.—

Subst.: hŏnōrārĭum, ĭi, n. (sc. donum), a present made on being admitted to a post of honor, a douceur, fee, honorary (post-class.): decurionatus, Traj. ap. Plin. Ep. 10, 114:

carae cognationis,

Tert. Idol. 10; Dig. 11, 6, 1:

in honorariis advocatorum ita versari judex debet, ut pro modo litis, etc.,

ib. 50, 13, 1; 26, 7, 8 al.—

In partic., in jurid. Lat., of or belonging to the prœtorian law, or law of custom (opp. to laws strictly defined by statutes):

(jus) honorarium dicitur, quod ab honore praetoris venerat,

Dig. 1, 2, 2, § 10; so,

actio,

ib. 30, 1, 28:

obligatio,

ib. 20, 1, 5:

successor,

ib. 46, 4, 13 fin. et saep.

possum, pŏtŭi, posse, v. n. irreg. (old forms, potis sum, for possum, Plaut. Poen. 5, 2, 26; id. Curc. 5, 3, 23; so,

potis est,

id. Ps. 1, 1, 41:

potis sunt, for possunt,

id. Poen. 1, 2, 17: POTISIT, S. C. de Bacchan.: potisset, for posset, and potisse, for posse, Lucil. ap. Non. 484, 32, and 445, 29:

potesse, for posse, very freq.,

Plaut. Aul. 2, 4, 30; id. Cist. 1, 1, 32; id. Truc. 1, 1, 73; id. Ep. 2, 2, 43; id. Bacch. 3, 6, 30 al.; Lucr. 1, 665; 2, 225; 1010:

possiem,

Plaut. Bacch. 4, 5, 2; id. Stich. 3, 2, 25:

potis sis,

id. Poen. 4, 2, 53:

potis siem,

id. Merc. 2, 2, 59: possies, Enn. ap. Gell. 2, 29 fin., or Sat. v. 38 Vahl.; Plaut. As. 4, 2, 10; id. Aul. 4, 10, 17; id. Most. 2, 2, 34; 3, 2, 147; id. Men. 5, 9, 45:

possiet,

id. Cist. 1, 3, 37; id. Bacch. 3, 1, 3; id. Most. 1, 1, 13 al.; cf. Brix ad Plaut. Mil. 884; Fleck. Krit. Misc. p. 45 sq.—In pass.: potestur, Enn. ap. Diom. p. 380 P. (Ann. [p. 1404] v. 594 Vahl.): Pac. ap. Non. 508, 29; Quadrig. ap. id. 508, 30; Lucr. 3, 1010: poteratur, Cael. ap. Non. 508, 27: possitur, Lex. Servil. p. 59 Haubold; Scaurus ap. Diom. p. 381 P.: possetur, Quadrig. ap. Non. 508, 18) [potis-sum].

In gen., to be able, have power; I ( thou, he, etc.) can (syn. queo):

quantum valeam, quantumque possim,

Cic. Fam. 6, 5, 1:

consilio, quantum potero, labore plus paene quam potero exeubabo,

id. Phil. 6, 7, 18:

ut, quoad possem et liceret, a senis latere nunquam discederem,

id. Lael. 1, 1:

timor igitur ab iis aegritudinem potuit repellere, ratio non poterit?

id. Tuse. 3, 27, 66.—With sup.:

Caesari te commendavi et tradidi, ut gravissime diligentissimeque potui,

as earnestly and warmly as I possibly could, Cic. Fam. 7, 17, 2: potest fieri, it may be, is possible:

potest fieri, ut fallar,

id. ib. 13, 73, 2: non possum quin, I can not but: non possum quin exclamem, ut ait ille in Trinummo (Plaut. Trin. 3, 2, 79; cf. id. Mil. 2, 2, 107); Cic. de Or. 2, 10, 39:

ut nihil ad te dem litterarum, facere non possum,

I cannot help writing to you, id. Att. 8, 14, 1:

facere non potui quin tibi sententiam declararem meam,

id. Fam. 6, 13, 1; cf.:

non possum non: aequitatem tuam non potui non probare,

id. ib. 1, 9, 26:

non possum te non accusare,

id. ib. 5, 14, 2:

is non potest eam (mortem) non timere,

id. Fin. 3, 8, 29.— Absol.: potest (sc. fieri), it may be, is possible:

potest, ut alii ita arbitrentur,

Plaut. Ps. 2, 2, 38: non, non sic futurum est;

non potest,

Ter. Phorm. 2, 1, 73; Plaut. Mil. 3, 1, 100 Brix; cf. id. Trin. 3, 3, 3:

quae (mala) si potest singula consolando levare, etc.,

Cic. Fin. 5, 28, 84:

nos dignitatem, ut potest, retinebimus,

id. Fam. 1, 2, 4.—Quantum or ut potest, as much or as far as possible:

ibo atque arcessam medicum, quantum potest,

Plaut. Men. 5, 2; id. Most. 3, 2, 71; Ter. Eun. 5, 1, 20:

nos in senatu dignitatem nostram, ut potest in tantā hominum perfidiā, retinebimus,

Cic. Fam. 1, 2, 4.—In urgent questions:

possum scire, quo profectus, cujus sis, aut quid veneris?

may I know? can I learn? pray, will you tell me? Plaut. Am. 1, 1, 190:

possumne ego hodie ex te exsculpere Verum?

Ter. Eun. 4, 4, 44.—

In partic.

To be able, to have influence or efficacy, to avail.

With neutr. acc. used adverbially (class.; cf.

polleo): vocat me, quae in me plus potest,

Plaut. Truc. 4, 2, 42:

plus potest qui plus valet,

id. ib. 4, 3, 38:

qui tum et poterant per vim et scelus plurimum, et quod poterant, id audebant,

Cic. Quint. 21, 69:

quid ergo? hoc pueri possunt, viri non poterunt?

id. Tusc. 2, 14, 34:

qui apud me et amicitiā, et beneficiis, et dignitate plurimum possunt,

id. Rosc. Am. 1, 4:

plus aliquanto apud te pecuniae cupiditas, quam judicii metus potuit,

id. Verr. 2, 3, 57, § 131; id. de Or. 2, 42, 180:

quid aristolochia ad morsus serpentum possit,

id. Div. 1, 10, 16:

quoniam multum potest provisio animi ad minuendum dolorem,

id. Tusc. 3, 14, 30:

ad beate vivendum satis posse virtutem,

id. ib. 5, 5, 12: multum posse ad salutem alterius... parum potuisse ad exitium, Cic. Opp. ap. Amm. 30, 8, 7.—

In gen., and without neutr. acc. (late Lat.):

posse litteras ejus ad perniciem, non posse ad salutem,

App. Mag. 79, p. 324.—

Posse aliquem, to be able to embrace one ( poet.), Mart. 3, 32.—

Posse as subst. ( poet.):

posse loqui,

the power of speech, Ov. M. 2, 483:

posse moveri = facultatem se movendi,

id. ib. 11, 177.—

Freq. in elliptical sentences:

quod vi non poterant, fraude assequi temptant,

Curt. 5, 10, 8:

Ismenias, etsi publicis non poterat, privatis tamen viribus adjuvabat,

Just. 5, 9, 8:

ut auxilium quod misericordiā non poterat, jure cognationis obtineret,

id. 28, 1, 9:

ut collegam vi, si aliter non possent, de foro abducerent,

Liv. 2, 56.—

In apodosis of conditional sentences, analogous to the auxiliaries of the Engl. potential mood (v. Roby, § 1520; Zumpt, § 519).

Indic.:

ille potuit exspectatior venire, qui te nuntiaret mortuom (= si quis nuntiaret, etc.),

Plaut. Most. 1, 2, 12:

nec vero ipsam amicitiam tueri possumus, nisi aeque amicos et nosmet ipsos diligamus,

Cic. Fin. 1, 20, 67:

Pompeius munitiones Caesaris prohibere non poterat, nisi praelio decertare vellet,

Caes. B. C. 3, 44: consul esse qui potui, nisi eum vitae cursum tenuissem, Cic. Rep. 1, 6, 10:

(res publica) poterat esse perpetua, si patriis viveretur institutis,

id. ib. 3, 29, 41:

deleri totus exercitus potuit, si fugientis persecuti victores essent,

Liv. 32, 12, 6:

nisi felicitas in socordiam vertisset exuere jugum potuerunt,

Tac. Agr. 31.—

Subj.:

qui denique ex bestiis fructus, nisi homines adjuvarent, percipi posset,

Cic. Off. 2, 4, 14; cf.:

ventum quidem erat eo, ut, si hostem similem antiquis Macedonum regibus habuisset consul, magna clades accipi potuerit,

Liv. 44, 4, 9.—So when the condition is implied, or is contained in an adverbial clause:

quae res egestati et aeri alieno tuo praeter mortem Caesaris subvenire potuisset?

Cic. Phil. 2, 14, 36:

quis opifex praeter naturam... tantam sollertiam persequi potuisset in sensibus?

id. N. D. 2, 57, 142; id. Tusc. 4, 19, 44:

plurima proferre possemus, sed modus adhibendus est,

Nep. Epam. 4, 6:

possem hic Ciceronis respondere verbis, sed, etc.,

Quint. 2, 21, 14.—Hence, pŏtens, entis ( gen. plur. potentum, Verg. A. 12, 519; Claud. Laud. Stil. 2, 114), P. a.

In gen., able, mighty, powerful, potent (class.):

amplae atque potentes civitates,

Cic. Inv. 2, 56, 169:

familiae clarae ac potentes,

Liv. 23, 4:

amici magni et potentes,

Suet. Aug. 56:

ne quis ex plebe contra potentiorem auxilii egeret,

Caes. B. G. 6, 10:

duo potentissimi reges,

Cic. Imp. Pomp. 2, 4:

potentissimus et clarissimus civis,

id. Planc. 21, 51.—

With gen.:

quanta sit humani ingenii vis, quam potens efficiendi quae velit,

Quint. 12, 11, 10.—

With abl.:

Roma potens opibus,

Ov. F. 4, 255:

pecuniā et orbitate,

Tac. H. 1, 73.—

With inf.:

compensare potens,

Dig. 16, 2, 10.—

In partic.

Having power over, ruling over, master of a thing; with gen.:

dum liber, dum mei potens sum,

as long as I am my own master, Liv. 26, 13, 14:

sanus mentisque potens,

in his right mind, Ov. Tr. 2, 139:

potens mei non eram,

Curt. 4, 13, 23:

potentes rerum suarum atque urbis,

having made themselves masters of, Liv. 23, 16, 6; so, facere aliquem potentem alicujus rei, to make one master of any thing, to give one the power over a thing:

consilii,

id. 8, 13, 14:

imperii,

id. 22, 42, 12: diva potens Cypri, that reigns over Cyprus, i.e. Venus, Hor. C. 1, 3, 1:

Naïadum potens (Bacchus),

id. ib. 3, 25, 14:

silvarum potens Diana,

id. C. S. 1:

diva potens uteri,

i.e. Lucina, Ov. M. 9, 315:

rerum omnium potens Juppiter,

Tac. H. 4, 84:

lyrae Musa potens,

that presides over lyric poetry, Hor. C. 1, 6, 10:

irae,

master of his anger, Curt. 4, 2, 5:

mariti,

ruling her husband, Tac. A. 14, 60:

animal potens leti,

that can kill, deadly, Luc. 6, 485; cf. id. 5, 199 Corte ad loc.—

Fit for, capable of any thing; with gen.:

potens regni,

Liv. 24, 2: hostes neque pugnae, neque fugae satis potentes caeduntur, unable either to fight or flee, id. 8, 39.—

Partaking of, having attained a thing; with gen. ( poet.):

pacis potentes,

Plaut. Poen. 5, 4, 9:

voti,

Ov. M. 8, 80:

jussi,

having fulfilled the command, id. ib. 4, 509.—

Strong, mighty, powerful, efficacious, potent (mostly poet. and in post-Aug. prose):

fortuna in res bellicas potens,

Liv. 9, 17:

herba potens ad opem,

Ov. H. 5, 147:

verba,

id. Am. 3, 11, 31:

herba potens adversus ranas,

Plin. 25, 10, 81, § 130:

passum ex uvis contra haemorrhoida potens,

id. 23, 1, 12, § 15.— Comp.:

nihil esse potentius auro,

Ov. Am. 3, 8, 29:

quaedam ad efficiendum potentiora,

Quint. 6, 1, 26.— Sup.:

potentissimae cantharides,

Plin. 29, 4, 30, § 94:

argumenta,

Quint. 6, 4, 22.—Hence, adv.: pŏtenter, strongly, mightily, powerfully, effectually ( poet. and in post-Aug. prose):

se ipsam potenter atque efficaciter defendere,

Val. Max. 1, 1, 1:

dicere,

Quint. 12, 10, 72. — Comp.:

aurum... perrumpere amat saxa potentius Ictu fulmineo,

Hor. C. 3, 16, 9; Quint. 6, 4, 18.—

According to one's ability or powers ( poet.):

lecta potenter res,

Hor. A. P. 40.

suspĭcĭo, spexi, spectum, 3, v. a. and n. [sub-specio].

To look up or upwards, to look up at a thing.

Lit.:

cum caelum suspeximus,

Cic. N. D. 2, 2, 4; cf. id. ib. 2, 18, 49:

caelum,

Suet. Tit. 10:

summum de gurgite caelum,

Ov. M. 11, 506:

astra,

Cic. Tusc. 1, 25, 62:

ramos,

Ov. M. 14, 660:

pisces qui neque videntur a nobis neque ipsi nos suspicere possunt,

Cic. Ac. 2, 25, 81. — Poet.: nubes suspexit Olympus, looked up at, i. e. rose into the clouds, Luc. 6, 477: quae tuam matrem (i. e. Pleiadem) tellus a parte sinistrā Suspicit, which looks, i. e. is situated towards, Ov. M. 2, 840:

suspexit in caelum,

Cic. Rep. 6, 9, 9; 3, 2, 3.— Absol.:

nec suspicit nec circumspicit,

Cic. Div. 2, 34, 72:

formare vultus, respicientes, suspicientesque et despicientes,

Plin. 35, 8, 34, § 56.—

Trop.

In gen., to look up to a thing with the mind, to raise the thoughts up to:

nihil altum, nihil magnificum ac divinum suspicere possunt, qui, etc.,

Cic. Lael. 9, 32.—

In partic., to look up to with admiration, to admire, respect, regard, esteem, honor, etc. (opp. despicere, Sen. Vit. Beat. 25;

syn. stupeo): eos viros suspiciunt maximisque efferunt laudibus, in quibus, etc.,

Cic. Off. 2, 10, 36:

suspicit potentem humilis,

Vell. 2, 126, 2; Suet. Claud. 28:

eloquentiam,

Cic. Or. 28, 97:

naturam (with admirari),

id. Div. 2, 72, 148: honores praemiaque vestra, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 9, 2:

argentum et marmor vetus aeraque et artes,

Hor. Ep. 1, 6, 18.—

To look at secretly or askance; hence, by meton. (effectus pro causā), to mistrust, suspect (perh. only in participles; and most freq. in the part. perf.):

Bomilcar suspectus regi et ipse eum suspiciens,

Sall. J. 70, 1.—Hence, suspectus, a, um, P. a. (acc. to suspicio, II.), mistrusted, suspected; that excites suspicion.

Of persons, Plaut. Bacch. 4, 9, 81:

habere aliquem falso suspectum,

id. ib. 3, 6, 43:

quo quis versutior et callidior est hoc invisior et suspectior detractā opinione probitatis,

Cic. Off. 2, 9, 34:

provincia de morbis,

Pall. 1, 16:

ne super tali scelere suspectum se haberet,

Sall. J. 71, 5:

in quādam causā suspectus,

Quint. 6, 3, 96:

in morte matris,

Suet. Vit. 14:

in eā (filiā),

id. Gram. 16; Tac. H. 1, 13:

suspectus societate consilii,

Vell. 2, 35, 3:

suspecti capitalium criminum,

Tac. A. 3, 60:

nimiae spei,

id. ib. 3, 29 fin.:

Licinius Proculus intimā familiaritate Othonis suspectus,

id. H. 1, 46:

aemulationis,

id. A. 13, 9:

proditionis,

Just. 5, 9, 12:

sceleris,

Curt. 6, 8, 3.—With dat.:

non clam me est, tibi me esse suspectam,

Ter. Hec. 4, 2, 1:

meis civibus suspectus,

Cic. Cat. 1, 7, 17; id. Quint. 4, 14:

cum filius jamjam patri suspectus esset de novercā,

id. Off. 3, 25, 94:

nomine neglegentiae suspectum esse alicui,

id. Fam. 2, 1, 1: suspectissimum quemque sibi haud cunctanter oppressit. Suet. Tit. 6.—With inf.:

suspectus consilia ejus fovisse,

Tac. H. 1, 46.—

Of things, concr. and abstr.:

(in tyrannorum vitā) omnia semper suspecta atque sollicita,

Cic. Lael, 15, 52:

(voluptas) invidiosum nomen est, infame, suspectum,

id. Fin. 2, 4, 12:

res,

Liv. 41, 24, 17:

ut quae suspecta erant, certa videantur,

Quint. 5, 9, 10:

in suspecto loco,

i. e. uncertain, critical, dangerous, Liv. 21, 7, 7:

in eā parte consedit, quae suspecta maxime erat,

Suet. Aug. 43:

lacus Ambiguis suspectus aquis,

Ov. M. 15, 333:

metuit accipiter Suspectos laqueos,

Hor. Ep. 1, 16, 51:

periculum,

Suet. Dom. 14:

suspectae horae (quartanae),

Sen. Ben. 6, 8, 1:

tumores,

Plin. 20, 6, 23, § 55:

aqua frigida,

id. 31, 6, 37, § 71:

promissum suspectius,

Quint. 5, 7, 14.—With dat.:

animi medicina pluribus suspecta et invisa,

Cic. Tusc. 3, 1, 1:

suspectam facit judici causam,

Quint. 5, 13, 51.— Neutr., with subject-clause:

crudele, suos addicere amores: Non dare, suspectum,

Ov. M. 1, 618.—

Act., suspicious, distrustful:

timidi et suspecti,

Cato, Dist. 4, 44; Amm. 29, 4, 5.

suspīcĭo (in good MSS. and edd. also suspītĭo; v. Brambach s. v.; Fleckeis. in Rhein. Mus. viii. p. 225 sqq.; and so always in Plaut. and Ter. acc. to Fleck., and in Cic. acc. to B. and K.; but cf. contra Corss. Ausspr. 2, 359 sq.), ōnis. f. [1. suspicio], mistrust, distrust, suspicion.

Lit.: improborum facta primo suspitio insequitur, [p. 1821] deinde sermo atque fama, tum accusator, tum judex, Cic. Fin. 1, 16, 50:

suspitionem et culpam ut ab se segregent,

Plaut. Trin. 1, 2, 42:

tanta nunc suspitio de me incidit,

Ter. Ad. 4, 4, 7: redeunti ex ipsā re mi incidit suspitio;

hem, etc.,

id. And. 2, 2, 22:

in quā re nulla subest suspitio,

Cic. Rosc. Am. 10, 28:

erat porro nemo, in quem ea suspitio conveniret,

id. ib. 23, 65:

in quem ne si insidiis quidem interfectus esset, ulla caderet suspitio,

id. Att. 13, 10, 3:

suspitionem populi sensit moveri,

id. Rep. 2, 31, 54; cf. id. Fam. 2, 16, 2:

in suspitionem alicui venire,

id. Verr. 2, 5, 7, § 15; id. Fl. 33, 81; cf. Suet. Tib. 12:

in suspitionem cadere,

Cic. Phil. 11, 10, 24:

augetur Gallis suspicio,

Caes. B. G. 7, 45:

suspitionem levare atque ab se removere,

Cic. Verr. 2, 3, 59, § 136:

aliquem suspitione exsolvere,

Ter. Hec. 5, 2, 26:

omnem offensionem suspitionis de aliquo deponere,

Cic. Fam. 13, 24, 2: suspitionem falsam saeviter ferre, Enn. ap. Non. 511, 5 (Trag. v. 349 Vahl.):

maligna insontem deprimit suspicio,

Phaedr. 3, 10, 36:

suspicione si quis errabit suā,

id. 3, prol. 45: audimus eum venisse in suspitionem Torquato de morte Pansae, Brut. ap. Cic. ad Brut. 1, 6, 2.— Plur.:

in amore haec omnia insunt vitia: injuriae, Suspitiones, inimicitiae,

Ter. Eun. 1, 1, 15:

multae causae suspitionum offensionumque dantur,

Cic. Lael. 24, 88:

cum ad has suspiciones certissimae res accederent,

Caes. B. G. 1, 19:

si minus honestas suspitiones injectas diluemus,

Cic. Inv. 1, 16, 22.—

With gen. obj.:

ne in suspitione ponatur stupri,

Plaut. Am. 1, 2, 27 (Ussing, suspicione):

in aliquem suspitionem amoris transferre,

Ter. Heaut. 4, 5, 52:

alicui suspitionem ficte reconciliatae gratiae dare,

Cic. Fam. 3, 12, 4:

in suspitionem avaritiae venire,

id. Q. Fr. 1, 1, 4, § 14:

in suspitionem conjurationis vocari,

id. Verr. 2, 5, 4, § 10:

qui in suspitionem incidit regni appetendi,

id. Mil. 27, 72:

belli subita suspitio,

id. Verr. 2, 5, 7, § 15:

expellere aliquem suspitione cognationis,

id. Rep. 2, 31, 54:

belli suspicione interpositā,

Caes. B. G. 4, 32:

dare timoris aliquam suspicionem,

id. ib. 7, 54:

habebit enim suspicionem adulterii,

Nep. Epam. 5, 5:

ea res minime firmam suspitionem veneni habet,

excites, Cic. Clu. 62, 174.—

With subject-clause:

suspitio est mihi, nunc vos suspicarier, etc.,

Plaut. Ps. 1, 5, 149:

jam tum erat suspitio, Dolo malo haec fieri omnia,

Ter. Eun. 3, 3, 8:

addit fuisse suspitionem, veneno sibi conscivisse mortem,

Cic. Brut. 11, 43; cf. with quasi:

unde nata suspicio est, quasi desciscere a patre temptasset,

Suet. Tit. 5.—

Transf., in gen.

A notion, idea, suggestion (very rare; cf.:

opinio, conjectura): deorum,

Cic. N. D. 1, 23, 62: suspitione attingere intellegentiam aut maris aut terrae, id ib. 3, 25, 64:

suspitionem nullam habebam te rei publicae causā mare transiturum,

id. Att. 8, 11, D, 1.—

Objectively, an appearance, indication:

ne quam suspicionem infirmitatis daret,

Suet. Tib. 72:

nullā suspicione vulneris laesus,

Petr. 94 fin.:

mulsa quae suspicionem tantum possit habere dulcedinis,

Pall. Jan. 15, 8.